Zie je mij echt, of alleen je eigen spiegelbeeld?

Over projectie en zelfbeeld bij ADHD

Ik heb me al vaak eenzaam gevoeld in mijn leven. Niet omdat ik alleen ben, maar omdat ik mezelf nergens écht terugzie. Welke rol ik ook speel: de vrolijke, de betrouwbare, de productieve voelde het alsof ik er nooit écht bij hoorde.

Ironisch genoeg ben ik ook acteur. Rollen spelen is mijn tweede natuur. Misschien ben ik er wel goed in geworden omdat ik het al mijn hele leven doe, niet op het podium, maar in het dagelijks leven. Want als je niet weet waarom je ‘anders’ bent, probeer je simpelweg te voldoen aan wat de wereld van je verwacht. En toch… maakt het niet uit of je een rol speelt of jezelf bent. Als je niet 100% aan hun verwachting voldoet, schiet je altijd tekort. Dus: kun je dan niet beter gewoon jezelf zijn?

Ik ben niet wie jij denkt – over projectie, oordeel en jezelf terugvinden

Het was ongeveer 19:30 toen ik eindelijk uit een ongemakkelijk gesprek geraakte. Mijn hoofd draaide van het constant checken: ‘Kom ik wel veilig over? Zit ik niet raar? Lijk ik betrokken genoeg? Maak ik voldoende oogcontact?’.
Alles in mij schreeuwde: weg hier. Maar ik bleef. Knikte. Lachte. Paste me aan.

Herkenbaar?

Voor veel mensen met ADHD is dit dagelijkse realiteit. Het gevoel verkeerd begrepen te worden, of erger nog, beoordeeld op iets wat je niet bent. En misschien komt dat wel omdat mensen je niet zien zoals jij bent… maar zoals zij zijn.

Maskeren vreet energie en dat voel je

Een weekend met vrienden waar ik volledig mezelf mag zijn is herladend. Daarna kan ik keihard gaan, gefocust en energiek.

Maar een weekend met mensen waarbij ik me moet bewijzen, aanpassen, maskeren… is slopend. Alsof ik op elk moment moet gaan slapen van vermoeidheid.

Waarom anderen hun shit op jou plakken

De uitspraak “mensen zien je zoals zij zijn” verwijst naar een psychologisch fenomeen dat projectie heet. Carl Jung, een invloedrijke psychiater, beschreef projectie als het proces waarbij we onbewust onze eigen emoties, angsten en oordelen op anderen plakken (Jung, 1953/1990).

Bijvoorbeeld: iemand die zelf moeite heeft met impulsiviteit, kan jouw spontane gedrag als ‘onverantwoordelijk’ labelen, terwijl dat oordeel vooral over hén zegt.

🤯 ADHD + projectie = misverstanden

Als je leeft met ADHD, loop je extra risico om verkeerd begrepen te worden. Dat komt omdat je gedrag afwijkt van de neurotypische norm en dat activeert automatisch projecties bij anderen.

Een paar voorbeelden:

• Jij praat enthousiast → Zij: “Die is wel erg aanwezig.”

• Jij wordt stil omdat je overprikkeld bent → Zij: “Die lijkt ongeïnteresseerd.”

• Jij wisselt vaak van job → Zij: “Die weet niet wat hij/zij wil.”

• Jij maakt snel associaties → Zij: “Die springt van de hak op de tak.”

• Jij wil dingen nu bespreken → Zij: “Die is dramatisch.”

• Jij hebt veel behoefte aan duidelijkheid → Zij: “Die is veeleisend.”

Ik ben vaak stil op feestjes. Niet omdat ik ongeïnteresseerd ben, maar omdat ik scan: geluid, licht, mensen, potentiële gevaren, … . Maar die stilte wordt zó vaak gelezen als asociaal, terwijl ik net gewoon overprikkeld ben en daardoor geen woord uit mijn mond krijg.

Deze misinterpretaties zorgen niet alleen voor sociale wrijving, maar kunnen ook knagen aan je zelfbeeld (Barkley, 2011). Zeker als je die projecties zélf begint te geloven en je je gaat afvragen: Ben ik dan écht zo lastig, ongeïnteresseerd of ‘te veel’?

Zelfacceptatie = je schild tegen andermans bullshit

Wanneer je constant door de lens van anderen bekeken wordt, is het verleidelijk om jezelf te gaan vormen naar die verwachtingen. Maar dat kost bakken energie, en leidt vaak tot maskeren, burn-outs en identiteitsverwarring.

Zelfacceptatie is dan geen luxe, maar een manier om je beste leven te leven. 

Volgens onderzoek helpt zelfcompassie, het vriendelijk leren kijken naar jezelf bij het verminderen van negatieve zelfspraak en het versterken van veerkracht, vooral bij ADHD’ers (Neff & Germer, 2013).

Het betekent niet dat je stopt met groeien, maar dat je start vanuit: “Ik ben al oké. Dit ben ik. Inclusief mijn ADHD.”

Ik betrap mezelf er soms op dat ik ga geloven wat mensen projecteren. Als iemand me 'te lui’ vindt, denk ik: misschien bén ik wel lui. Misschien moet ik nog harder werken, terwijl ik al op de rand van burnout zit. 

✅ Strategieën om met projectie om te gaan

1. Herinner jezelf: “Het zegt meer over hen dan over mij”

✍️ Iemand vindt je luid? Misschien zijn ze zelf bang om ruimte in te nemen.
📌 Schrijf projecties die je vaak hoort op, en formuleer er een realistische, zelfvriendelijke tegenstem bij.

2. Oefen met zelfreflectie (zonder zelfkritiek)

✍️ Vraag jezelf: “Is dit écht van mij, of voelt dit als een projectie van de ander?” 📌 Journaling of voice-notes kunnen helpen om je gedachten te ordenen.

3. Leer je grenzen helder communiceren✅

✍️ Zeg bijvoorbeeld: “Ik merk dat ik nu overprikkeld raak, ik heb even een pauze nodig.”
📌 Houd het kort. Je hoeft je niet uit te leggen of te excuseren. Grenzen stellen is geen afwijzing van de ander, maar een vorm van zelfzorg.

4. Bouw een veilige kring van mensen die je wél zien
✍️ Lotgenoten, vrienden die neurodiversiteit begrijpen, of een therapeut kunnen je helpen spiegelen wie je echt bent.
📌 Zoek communities waar maskeren niet nodig is – dat geeft ademruimte.

5. Overweeg CGT of acceptance-based therapieën
✍️ Cognitieve gedragstherapie (CGT) helpt om automatische negatieve gedachten te herkennen én uit te dagen. ACT (Acceptance & Commitment Therapy) helpt om met meer acceptatie te leven met wat is.
📌 Zoek een therapeut met ervaring in neurodivergentie.

💬 Laat jezelf zien – op jouw manier

Het besef dat anderen je zien door hun eigen filters, kan bevrijdend zijn. Jij hoeft niet meer iedereen tevreden te stellen. En je hoeft ook niet alles te geloven wat over jou gezegd wordt.

✨ De kracht ligt in jezelf écht leren zien en erkennen dat je goed bent zoals je bent.

Ik ben nog elke dag aan het oefenen in mezelf te laten zien zonder me te verontschuldigen. Het is geen rechte lijn. Elke keer dat ik wél mezelf ben zelfs al is dat ongemakkelijk voel ik iets openen in mijn borst. Een soort ruimte. Dáár begint vrijheid en de ontdekkingstocht naar wie ik echt ben zonder al die lagen filters.

📣 Herken jij dit patroon?

• Herinner je je zo’n moment waarop je dacht: ‘Zien ze wel wie ik écht ben?’ Wat gebeurde er toen?

• Hoe ga jij om met (onbedoelde) projecties van anderen?

• “Heb je moeite met grenzen stellen omdat je geen energie meer hebt om ‘nog iets’ te doen? Dan vind je in artikel 4 over voeding en emotionele regulatie bij ADHD tips om niet te crashen vóór je sociaal moment start.”

💌 Reageer hieronder of stuur me een DM. Je verhaal kan een ander helpen zich minder alleen te voelen.

📚 Bronnen

• Barkley, R. A. (2011). Executive Functions: What They Are, How They Work, and Why They Evolved. New York: Guilford Press.

• Jung, C. G. (1990). The Archetypes and the Collective Unconscious (R. F. C. Hull, Trans.). Princeton University Press. (Original work published 1953)

• Neff, K. D., & Germer, C. K. (2013). A Pilot Study and Randomized Controlled Trial of the Mindful Self‐Compassion Program. Journal of Clinical Psychology, 69(1), 28–44.